Download here
Pilipino:
PDF
EPUB
MOBI
Read here: Pilipino
PRWC » Ang Bayan | March 21, 2024
PDF Content:
PDF Source:
ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo Nag-aa lab ang dam da min ng sam ba ya nang Pi li pi no la ban sa re hi meng US-Marcos sa to dong pa sis tang pa ni ni ba sib sa buong ban sa, la lu na sa ka na yu nan. Pu nung-pu no ng poot ang ma sang mag sa sa ka na sa git na ng ka ni lang pag hi hi ka hos at gu tom, pa sis mo at pang-aa gaw ng lu pa ang sa got ng reak syu nar yong re hi men sa ka ni lang hi na ing.T omo LV Blg. 6 Marso 21, 2024 www.philippinerevolution.nu EDITORYAL Ar ma dong pa ki ki ba ka ang sa got sa pa sis mo ng re hi meng US-Marcos sa gin ang la hat ng la ra ngang ge ‐ ril ya ng BHB sa ka ta pu san ng Mar ‐ so, wa sa kin ang la hat ng pan la ‐ bang yu nit ng BHB sa ka ta pu san ng Hun yo, at ubu sin ang la hat ng pan re hi yong ko mi te ng Par ti do ba ‐ go ang ka ta pu san ng taon. Puo- pu ong li bong tro pang mi li tar, ka ‐ tu wang ang mga tro pang pang ‐ kom bat ng pu lis at ilam pung li bong pa ra mi li tar na inar ma san ng AFP, ang pi na da la upang mang ha li haw sa ka na yu nan. Daan-da ang mga ba ra ngay ang gi na ga ri son ng mga pa sis tang ga la ‐ may ni Marcos. Ki no kontrol ng nag ‐ ha ha ri-ha ri ang sun da lo ang bu hay at ka bu ha yan ng mga tao, bi nu bu ‐ sa lan ang ka ni lang mga bi big, at ni ‐ yu yu ra kan ang ka ni lang mga ka ra ‐ pa tan at ka la ya an. Tsek poynt at blo ‐ ke yo sa pag ka in, pag ba ba wal mag ‐ sa ka sa bu kid o umak yat ng mga kai ngin, mga ar ‐ ma dong sun da long nag ba ba raks sa ba ra ngay, nag ba ‐ ba hay-ba hay at na mi mi lit na "su ‐ mu ren der," nam ‐ ba bas tos sa mga da la ga o ma ging sa mga may-a sa ‐ wa, nag-ii nu man, nam bu bug bog at nag bu bug bu gan, nag pa pa pu tok ng ba ril sa kung saan- sa an—ang ilan la ‐Sa des pe ra dong pag ta tang ka na "ta pu sin" ang re bo lu syo nar yong ar ‐ ma dong pag la ban ng sam ba ya nang Pi li pi no, wa lang-ha bas nga yon ang te ro ris ta at pa sis tang pa na na lan ta ng re hi meng US-Marcos at mga ar ‐ ma dong ga la may ni to sa buong ban sa. Asa han nang mag su su nud- su nod ang mga hu wad na dek la ra ‐ syon ni Marcos at ng AFP na "in sur ‐ gency-free" ang iba't ibang pru bin ‐ sya, la long-la lo na sa mga pru bin ‐ sya na ti na ta kam na pa su kin at dam bu ngin ng mga da yu hang kum ‐pan ya sa pag mi mi na, plan ta syon at ener hi ya. Sa utos ng im per ya lis ‐ mong US, nag ma ma da li rin ang AFP na "ta pu sin" na ang ar ma dong pa ‐ ki ki ba ka ng sam ba ya nang Pi li pi no upang ga nap nang ma ga mit ng mi li ‐ tar ng US ang AFP sa inuu pat ni ‐ tong ge ra sa Chi na na ma la mang si ‐ sid hi sa da ra ting na taon. Isang to dong ge ra ang ipi nag- u tos ka ma kai lan ni Marcos at ng pa mu nu an ng Ar med Forces of the Phi lip pi nes (AFP). La yu nin diu ma ‐ no ng to dong-ge ra na ito ang lan ‐
Marso 21, 2024 ANG BAYAN 2ang.bayan@cpp.ph T omo LV Blg. 6 | Marso 21, 2024NilalamanANG Ang Ang Bayan ay inilalathala dalawang beses bawat buwan ng Komite Sentral ng Partido Komunista ng PilipinasAng Ang Bayan ay inilalabas sa wikang Pilipino, Bisaya, Iloco, Hiligaynon, Waray at Ingles. Tumatanggap ang Ang Bayan ng mga kontribusyon sa anyo ng mga artikulo at balita. Hinihikayat din ang mga mambabasa na magpaabot ng mga puna at rekomendasyon sa ikauunlad ng ating pahayagan. Editoryal: Ar ma dong pa ki ki ba ka ang sa got sa pa sis mo ng re hi meng US-Marcos 1 Dakilain ang rebolusyonaryong kababaihan 3 Pasan ng kababaihan ang kalahati ng kalangitan 4 Sa madaling salita 5 Pito, sugatan sa marahas na demolisyon 6 Araw ng Kababaihan laban sa chacha 7 Pakikibakang manggagawa 7 Mga protesta 7 Kapit-bisig ang masa sa harap ng El Niño 8 Imported na LNG, delubyo sa mamamayan 9 Mga upisyal ng US, dumagsa sa bansa 10mang sa bu lok na ga wing na ka ta tak sa isip ng ma ma ma yan. Sa git na ng tag tu yot at mga sa ku na, ang mga pa sis tang sun da lo ay mga pes teng wa lang ibang ha tid kun di sa lan ta sa ka ni lang mga ko mu ni dad. Ga mit ang ma la la kas na san da ‐ ta, mga dro ne at jetfighter , mga he ‐ li kop ter at ho witzer , wa lang pi li sa ga bi o araw ang pam bo bom ba ng mga te ro ris tang sun da lo ni Marcos sa mga bun dok at bu kid na pu mi pin ‐ sa la sa ya man ng gu bat at lu ma la ‐ son sa ka tu bi gan, bu ma ba sag sa ka ‐ ta hi mi kan at nag du du lot ng ma la lim na ligalig sa ma ma ma yan, la lu na sa mga ba ta, bun tis at na ka ta tan da. La bis-la bis na pag puk sa sa bu hay ang du lot ni to, ta li was sa la hat ng prin sip yo at ba tas sa si bi li sa dong pa ki ki pag dig ma. Im bing la yu nin ni Marcos ang ita rak ang ta kot sa dib dib ng taum ‐ ba yan at pa da pa in si la ha bang inaa ga wan si la ng lu pa ng ma la la ‐ king ka pi ta lis tang da yu han at mga ka sab wat na mga bur ge syang kumpra dor at ma la la king pa ngi no ‐ ong may lu pa. Su ba lit sa ha lip na si ‐ la'y mag pa lug mok sa lu pa, la lo si ‐ lang na pu pu kaw na tu min dig at lu ‐ ma ban, at bag ta sin ang lan das ng ar ma dong re bo lu syon. Sa mga la ra ngang ge ril ya sa buong ban sa, pa tu loy na tu ma ta ‐ ma sa ng ma la lim at ma la wak na su por ta ng ma sang mag sa sa ka ang mga yu nit ng Ba gong Huk bong Ba ‐ yan (BHB). Ga lit na ga lit ang mga upi syal mi li tar ng AFP at ng reak ‐ syu nar yong es ta do na sa ka bi la ng ka ni lang pi na tin ding to do-ge ra na tumagal na nang ha los pi tong taon, pa tu loy pa rin ang ma sang mag sa sa ka sa pag bi bi gay ng su ‐ por tang pam pu li ti ka at ma ter yal sa mga Pu lang man di rig ma. Pa tu loy ring su ma sa pi sa huk bong ba yan ang mga ka ba ta ang mag sa sa ka, pa ti na mga ka ba ta ang es tud yan te, mang ga ga wa at ma ging mga pro ‐ pe syu nal. Pa tu loy na nag-aa lab ang ha ‐ nga rin ng sam ba ya nan na isulong ang armadong pakiki baka. Sa gitna ng pasistang pani nibasib ng mga armadong galamay ng rehimeng US-Marcos, at mga pabigat nitong patakarang ibayong nagpapahirap sa kanila, lalong kumikintal sa isip at ka ma la yan ng ma sang mag sa sa ‐ ka na wa la si la ka hit ano kung wa la si lang Ba gong Huk bong Ba yan na kaa ga pay ni la sa pag ta tang gol sa ka ni lang bu hay at mga ka ra pa tan, at kasama nila sa pa ki ki ba ka pa ra sa lu pa at ka bu ha yan. Sa nag da ang mga taon, du ma ‐nas ng pin sa la at pag-at ras ang BHB sa iba't ibang pa nig ng ban sa da hil sa mga pag ka ka ma li at ka hi ‐ na an ng kon ser ba tis mo at pag ka ka ‐ sya sa da ti ni tong naa bot na ta ‐ gum pay. Sa ha lip ma pa nga has na bag tasin ang lan das ng tu luy-tu loy na pag pa pa la wak at pag pa pa sig la ng ar ma dong pa ki ki ba ka, ku mi tid ang sak law at ba seng ma sa ng mga yu nit ge ril ya, na ging pasibo at bul ‐ ne rab le sa pag kub kob ng kaa way. Sa ga bay at inspi ra syon ng Par ti do, de ter mi na do ang BHB na iwas to ang mga pag ka ka ma li at su mu long sa lan das ng mu ling pag pa pa la kas at pag pa pa la gab lab ng apoy ng dig ‐ mang ba yan. Sa di wa ng ki lu sang pag wa was ‐ to, da pat pa sig la hin ng BHB ang ar ‐ ma dong pa ki ki ba ka sa la hat ng pa ‐ nig ng ban sa. Katuwang ang malawak na kilusang masa sa pakikidigmang gerilya, gamitin ang lahat ng sandata—baril at bato, sibat at suyak, desabog at pasabog— at ilun sad ang ma la la ki o ma li li it na tak ti kal na open si ba na ka yang ipag ta gum pay la ban sa ma hi hi na't na hi hi wa lay na ba ha gi ng kaa way. Bi ra hin ang pa sis tang tro pa ng kaa ‐ way at la hat ng ga la may ni to bi lang pa ra an ng pag ka mit ng ma ma ma ‐ yan ng hus ti sya at upang big yang inspi ra syon ang ka ni lang pag la ban. Sa pamamagitan lamang ng mala ‐ wak na armadong paglaban mapa ‐ ta tatag, makababawi ng lakas at susu long ang BHB. Mu la nang ita tag ito, li ma't ka la ha ting de ka da na ang na ka ra ‐ an, ang BHB ang nag sil bing tu nay na huk bo ng ba yan na nag su su ‐ long ng re bo lu syo nar yong ha nga ‐ rin ng sam ba ya nang Pi li pi no pa ra sa pam ban sang de mok ra sya. Sa da ra ting na ani ber sar yo ni to sa Mar so 29, ipag di wang na tin ang mga ta gum pay na na ka mit sa nag da ang 55 taon, mag bi gay-pu ‐ gay sa la hat ng mga mar tir at ba ‐ ya ni, at mu ling pag ti ba yin ang de ‐ ter mi na syon na isu long ang ma ta ‐ ga lang dig mang ba yan, anu mang sak ri pi syo at pa sa kit ang kai la ‐ ngan, pa ra ma ka mit sa hi na ha rap ang ta gum pay.
ANG BAYAN Marso 21, 2024 3Hin di ma ta ta wa ran ang da ki lang am bag ng ka b a bai han sa pag su su long ng ki lu sang ma pag pa la ya at re bo lu syo ‐ nar yong pa ki ki ba ka sa Pi li pi nas. Mu la pa s a pa na hon ng ko ‐ lon ya lis tang Es pan yol, pa na na kop ng Ame ri ka no at Ja pan, sa ila lim ng pa sis tang dik ta du rang Marcos, at ha ng gang nga ‐ yon, hin di ni la bi ni ti wan ang li lang ban di l a pa ra ita gu yod ang ka ga li gan ng ka ba bai han at ng inang ba yan. B i na li kat at pa ‐ tu loy ni lang si nu su ong ang ma bi bi gat na sak ri pi syo at buong- ta tag na bi na ba li kat ang re bo lu syo nar yong mga tung ku lin. Ti nu tu la ran at inspi ra syon ng ma ka ba gong he ne ra syon ng ka ba ‐ bai hang re bo lu syo nar yo ang ha lim ‐ ba wa ni na Gab rie la Si lang, na na ‐ mu no sa ki lu sang ma pag pa la ya sa Ilocos la ban sa Es pan ya noong 1763; ni Co ro nacion Chiva (Ku ‐ man der Wa ling-wa ling), na na mu ‐ no sa ge ril yang an ti-Ja pan sa Pa ‐ nay at nag pa tu loy la ban sa dik ta ‐ du rang Marcos; ni Ma ria Lo re na Bar ros, ta ga pag ta tag ng Ma ka ba ‐ yang Ki lu san ng Ba gong Ka ba bai ‐ han; ni Wil ma Tiamzon, ang pang ‐ ka la ha tang ka li him ng Par ti do Ko ‐ mu nis ta ng Pi li pi nas; ni He le ni ta Par la dis, ka li him ng ko mi te ng Par ‐ ti do sa Eas tern Vi sa yas; ng mag-i ‐ nang Beverly Si nun ta, ka li him ng sub re hi yon sa North Central Min ‐ da nao, at Chenchen Ba na wan; ni Ema rie Pas ti dio na upi syal ng kan ‐ yang pla tun sa BHB-Neg ros at ma ‐ ra mi pang ibang ka ba bai hang na ‐ mar tir sa la ra ngan ng dig ma. Ta ‐ ngan ng daan-da ang ka ba bai hang man di rig ma ang ka ni lang di ma ta ‐ ta wa rang kontri bu syon sa pag su ‐ su long ng dig mang ba yan. Pa ma na sa ka ba ta ang ka ba bai han Ka bi lang sa ka ba bai hang ito si Ka Li ra, 26 taong-gu lang na Pu lang man di rig ma ng Ba gong Huk bong Ba yan (BHB) sa isa sa mga la ra ‐ ngang ge ril ya ng Sout hern Ta ga log. "Gu ma gam pan ako nga yon ng tung ‐ ku lin bi lang gi yang pam pu li ti ka at min san instruk tor pam pu li ti ka," pag ba ba ha gi ni ya. Anim na taon na si ya sa BHB. "A raw-a raw, na pag ta tan to ko na ma ra mi pang da ‐ pat ma tu tu nan, at da pat iwak si," ayon kay Ka Li ra. Bi lang ba bae at mu la sa uring pe ti bur ge ‐ sya, nag si si kap si yang ba sa gin ang ipi ni pi lit na ima he ng ba bae na ma ‐ hi na at li mi ta do ang ka ka ya han. "May ro ong ka ba bai hang upi syal mi li tar, is nay per at mga ku ma der, at na mu mu no sa mga la ba nan," ani ‐ ya. Ka da la san, na gu gu lat ang ba ‐ gong sam pang ka la la ki hang man di ‐ rig ma ka pag na ki ki ta ni la ang mga ito. Mis mong ang pre sen sya ni la sa huk bo ay pag ba ka na sa kai si pang macho -pyu dal. "Ka pag na ki ki ta na ‐ man ka mi ng ka ba bai han mu la sa bar yo, bi na ba ti ni la ka mi ng may pag ta ta ka. La lo na ang mga na nay, mag ta ta nong ta la ga si la kung ba kit ko pi ni ling li sa nin ang kom por tab ‐ leng bu hay." “Sa bi ko sa ka ni la, ta la gang hin ‐ di ma da li ang ga ni tong bu hay, pe ro ti na tang gap ko ang sak ri pi syo da hil alam ko kung pa ra saan ito,” ani ya. “Pi na pa ki ta ko na la mang sa ka ni la na wa la na mang da pat ipag-a la la.” Ta pang sa pag ha rap sa kaa way Hin di na ti nag ang pa la bang di ‐ wa ni Ka Re ma, isang Pu lang man di ‐ rig ma ng BHB-North Central Min da ‐ nao, ka hit sa pa na hong na sa ka may si ya ng kaa way. La bing-tat long araw pa la mang mu la nang ino pe ra ‐ han ng se sar yan pa ra ma nga nak, bi ‐ nag tas ni Ka Re ma ang ka gu ba tan pa ra ma ka ta kas sa kaa way at ma ‐ ka ba lik sa yu nit ng BHB na kan yang ki na bi bi la ngan. Su sing upi syal si Ka Re ma sa isang pan la bang yu nit ng BHB. Si Ka Re ma ay pa tak sil na di na ‐ kip ng mi li tar ha bang na sa os pi tal ma ta pos ni ya ma nga nak. Ipi nai la ‐ lim si ya sa ma tin ding in te ro ga syon at pi ni lit na uma ko ng kontra-re bo ‐ lu syo nar yong “mi syon.” Sa pa na hong iyon, mai ngat ni ‐ yang si na got ang mga ta nong ng upi syal mi li tar at ti ni yak na wa lang ka hit anong ba go at ma ha lang da ‐ tos na nai bi bi gay sa mga ito. Na pa ‐ ni wa la ni ya ang mga ito at bi nig yan si ya ng tung ku lin na pa su ku in ang kan yang asa wang Pu lang man di rig ‐ ma. Ni min san, hin di nai sip ni Ka Re ma na ipag ka nu lo ang mga ka sa ‐ ma, ang ma sa at ang re bo lu syon. Pau lit-u lit ni yang pi nag-i si pan kung paa no ma ka ta ta kas sa ka may ng mga pa sis ta. Nang du ma ting ang pag ka ka ta ong tu ma kas, si nung ga ‐ ban ni ya ito. Ba go uma lis, ni ya kap ni ya nang ma hig pit ang umii yak na 9-ta ong gu lang na anak at ang kan ‐ yang sang gol. "Si gu ro, maiin tin di ‐ han rin ni la ito sa hi na ha rap," na sa isip ni Ka Re ma. Sa araw na iyon, na ka ra ting si Ka Re ma sa kam po ng huk bong ba ‐ yan. La king pa sa la mat ni ya sa mga ka sa ma at sa ma sang tu mu long sa kan yang pag ta kas. "Sa la mat at na ‐ ka ba lik na ako sa aking tu nay na ta ha nan!" ma dam da min ni yang pag ba ti sa mga ka sa ma.Da ki la in ang ka ba ya ni han ng re bo lu syo nar yong ka ba bai han
Marso 21, 2024 ANG BAYAN 4nas ng pin sa la at pag-at ras ang BHB sa iba't ibang pa nig ng ban sa da hil sa mga pag ka ka ma li at ka hi ‐ na an ng kon ser ba tis mo at pag ka ka ‐ sya sa da ti ni tong naa bot na ta ‐ gum pay. Sa ha lip ma pa nga has na bag tasin ang lan das ng tu luy-tu loy na pag pa pa la wak at pag pa pa sig la ng ar ma dong pa ki ki ba ka, ku mi tid ang sak law at ba seng ma sa ng mga yu nit ge ril ya, na ging pasibo at bul ‐ ne rab le sa pag kub kob ng kaa way. Sa ga bay at inspi ra syon ng Par ti do, de ter mi na do ang BHB na iwas to ang mga pag ka ka ma li at su mu long sa lan das ng mu ling pag pa pa la kas at pag pa pa la gab lab ng apoy ng dig ‐ mang ba yan. Sa di wa ng ki lu sang pag wa was ‐ to, da pat pa sig la hin ng BHB ang ar ‐ ma dong pa ki ki ba ka sa la hat ng pa ‐ nig ng ban sa. Katuwang ang malawak na kilusang masa sa pakikidigmang gerilya, gamitin ang lahat ng sandata—baril at bato, sibat at suyak, desabog at pasabog— at ilun sad ang ma la la ki o ma li li it na tak ti kal na open si ba na ka yang ipag ta gum pay la ban sa ma hi hi na't na hi hi wa lay na ba ha gi ng kaa way. Bi ra hin ang pa sis tang tro pa ng kaa ‐ way at la hat ng ga la may ni to bi lang pa ra an ng pag ka mit ng ma ma ma ‐ yan ng hus ti sya at upang big yang inspi ra syon ang ka ni lang pag la ban. Sa pamamagitan lamang ng mala ‐ wak na armadong paglaban mapa ‐ ta tatag, makababawi ng lakas at susu long ang BHB. Mu la nang ita tag ito, li ma't ka la ha ting de ka da na ang na ka ra ‐ an, ang BHB ang nag sil bing tu nay na huk bo ng ba yan na nag su su ‐ long ng re bo lu syo nar yong ha nga ‐ rin ng sam ba ya nang Pi li pi no pa ra sa pam ban sang de mok ra sya. Sa da ra ting na ani ber sar yo ni to sa Mar so 29, ipag di wang na tin ang mga ta gum pay na na ka mit sa nag da ang 55 taon, mag bi gay-pu ‐ gay sa la hat ng mga mar tir at ba ‐ ya ni, at mu ling pag ti ba yin ang de ‐ ter mi na syon na isu long ang ma ta ‐ ga lang dig mang ba yan, anu mang sak ri pi syo at pa sa kit ang kai la ‐ ngan, pa ra ma ka mit sa hi na ha rap ang ta gum pay. Ini in da ng ka ba bai hang Pi li pi no ang pi na ka ma sa sa hol na epek to ng mga pa ta ka rang neo li be ral na ipi na taw ng im per ya lis mong US at pa pet na es ‐ ta do ni to sa na ka ra ang apat na de ka da. Du lo t ng mga mga pa ta ka ran ng li be ‐ ra li sa syon, de re gu la syon at pri ba ti sa syo n, la lo si lang na tutu lak sa lay la yan ng li pu nan, kung saan na pi pi li tan si lang mag pa ka sa pat sa mga tra ba hong im ‐ por mal, di lig tas at ma la-a li pin ang sa hod. Ma yor ya sa ka ba bai han ay na ka ‐ pa lo ob sa pi na ka pi nag sa sa man ta la ‐ han at aping sek tor ng li pu nan— mang ga ga wa, mag sa sa ka at ka tu tu bo, ma ra li ta sa ka na yu nan at ka lun su ran. Sa na ka ra ang de ka da, ma hi git ka la ‐ ha ti sa ka ni la, edad 15 pa ta as, ang hin di ibi ni bi lang sa pwer sa ng la kas- pag ga wa da hil sa ka ta ngi an ng mga tra ba hong gi na gam pa nan ni la. Ka bi ‐ lang sa mga ito ang mil yun-mil yong may ba hay na tu mu tu wang sa mga tra ba ho sa sa ka han at tu ma tang gap ng mga tra ba hong “si de li ne” ha bang pa san ang ma bi bi gat na ga wa ing ba ‐ hay at pag-aa la ga ng mga anak. Noong 2022, bu mi bi lang sa 20 mil yon ang ka ba bai hang wa la sa pwer sa ng la kas pag ga wa, wa lang tra ba ho at ku ‐ lang o ha los wa lang tra ba ho. Pi to sa ba wat sam pung ka ba bai ‐ hang iti nu tu ring na may tra ba ho ay na sa sek tor ng ser bi syo. Ang mga tra ba ho ni la di to ay “low-skil led” o na nga ngai la ngan ng ma ba bang ka ‐ sa na yan at di re gu lar. Sa ka bi la ito ng re la ti bong ma ta as na naa bot na an tas ng edu ka syon ng ka ba bai han. Sa sek tor ng pag ma ma nu pak tu ra, 90% ng mga ka ba bai han ay “di re gu ‐ lar” at na pa ka li it (2.7%) ang na ka pa ‐ lo ob sa mga un yon. Ma ra mi-ra ming ka ba bai han ang ma ta tag pu an sa mga pab ri ka ng ma la la king da yu hang ka pi ‐ ta lis ta sa loob ng mga export proces ‐ sing zo ne , kung saan ba ha gi si la ng in ‐ ter na syu nal na as sembly li ne (ti na ta ‐ wag ng mga im per ya lis ta na glo bal va ‐ lue cha in ). Si na sa bing “mas gus to” ng mga da yu han ang ka ba bai hang mang ‐ ga ga wa da hil sa ka ni lang pa gi ging ki ‐ mi, hu say sa tra ba hong ma de tal ye tu ‐ lad sa pag-a sem bol ng mga se micon ‐ ductor o pa na na hi, at plek si bi li dad sa ober taym. Ang to too, ang mga ka ta ‐ngi ang ito ay hin di li kas sa ka ba bai ‐ han, kun di bun sod ng des pe ra syong da la ng pa la gi ang kri sis sa emple yo, na si na sa man ta la ng mga ka pi ta lis ta at mga ahen sya sa pag ga wa. Hi git ri to, mas mu ra sa pang ka ‐ la ha tan ang ipi na sa sa hod sa ka ni la, kum pa ra sa ka la la ki han. Sa in dustri ‐ ya ng da mit, ha lim ba wa, mas ma ba ‐ ba nang 17%-25% sa pang ka la ha tan ang an tas ng ka ni lang sa hod. Literal na barya naman ang ipinangsasahod ng mga kumpanya sa pagmamanupaktura sa kababa ihan sa maralitang mga komunidad na kinokontrata nila nang pakyawan para gampanan ang ilang bahagi ng gawain sa asembleya. Sila ang tina ‐ tawag ng International Labor Orga ‐ nization na mga manggagawang in ‐ dustriyal na "home-based." Ilan sa kanilang mga tra baho ang maliitang pananahi, pag buburda, pag-asembol ng maliliit na gamit pambahay, pagmamanupak tura ng pag kain, paggawa ng mga handicraft at dekorasyong panturis ta at iba pa. Sa mga tra ba hong free lance , mas ma ba ba nang 18.4% ang sa hod ng ka ba bai hang na sa tra ba hong di gi tal , kum pa ra sa ka la la ki han. Ito ay da hil sa “tra di syu nal na pa na naw” na mas angkop sa ka ba bai han ang ti po ng mga tra ba hong “di gaa nong kumpli ‐ ka do” tu lad ng enco ding , kum pa ra sa “mas kumpli ka do” at may mas ma ta ‐ as na dag dag-ha la gang tra ba ho tu ‐ lad ng di gi tal de sign na diu ma no’y “mas angkop” sa ka la la ki han. Sa ag ri kul tu ra, mas ma ba ba nang 8%-15% ang na ta tang gap na sa hod ng ka ba bai hang mang ga ga ‐ wang bu kid, kum pa ra sa ka ka ram pot nang sa hod ng ka la la ki han. (Pa re ‐ hong mas ma ba ba ang ka ni lang ara ‐wan kum pa ra sa sa hod ng mang ga ‐ ga wa sa ser bi syo at in dustri ya, na pa wang hin di na ka sa sa pat pa ra sa pa nga ngai la ngan ng ka ni lang mga pa mil ya.) Mas ma da las, hin di pi na ‐ sa sa hod ang ka ba bai han (at mga ba ta) da hil iti nu tu ring na “eksten ‐ syon ng ga wa ing ba hay” ang gi na ‐ gam pa nan ni la sa pro duk syon. Pa ra ma bu hay ni la ang ka ni lang mga pa mil ya, ma ra ming ka ba bai han ang inii wan ang ka ni lang mga anak, lu ma la bas ng ban sa pa ra ma ma su ‐ kan bi lang mga ka tu long, ya ya at iba pang tra ba hong nag sa sad lak sa ka ni la sa ma tin ding pag sa sa man ta ‐ la, pang-aa pi, ka ra ha san, at sa di ii lang pag ka ka ta on, ka ni lang ka ma ‐ ta yan. Noong 2022, 1.10 mil yong ka ba bai han (60.2%) ang na ngi bang- ba yan, kum pa ra sa 726,000 ka la la ‐ ki han (39.8%). Sa ka bi la ni to, mas ma ba ba ang taunang abe reyds na nai re re mit ng ka ba bai hang mig ran ‐ teng mang ga ga wa ( ₱61,000) kum ‐ pa ra sa ka la la ki han ( ₱126,000). Sa ka na yu nan, ini in da ng ka ba ‐ bai hang mag sa sa ka ang la ga nap na ka wa lan ng lu pa. Na pa ka li it na bi ‐ lang (6.3%) ang may so lo o ka ha ting pag-aa ri ng lu pa. Pa san ni la ang prob le ma sa ma ta as na pre syo ng farm in puts , ma ba bang pre syo ng bi li han ng ani at pag ka lu gi sa pa na ‐ hon ng sa ku na. Ma la king ma yor ya ay baon sa pag ka kau tang sa mga usu re ro at insti tu syong microfi ‐ nance , hin di la mang pa ra sa pro ‐ duk syon, kun di patia sa araw-a raw na pa nga ngai la ngan ng ka ni lang pa mil ya. Pa san ng ka ba bai han ang ka la ha ti ng im per ya lis tang ka la ngi tan
ANG BAYAN Marso 21, 2024 5Pa san ng ka ba bai han ang ka la ha ti ng im per ya lis tang ka la ngi tan
Marso 21, 2024 ANG BAYAN 6Pi tong re si den te ng Sit yo Ba lu bad sa Ba ra ng ay Anu nas, An ge les City sa Pam pa nga ang na su ga tan noong Mar so 12 sa wa l ang-pa tu mang gang pa ‐ ma ma ril ng mga pu lis. Nag sil bing pwer sang pan se gu ri dad ang mga pu lis sa de mo li ti on team ng Clark Hills Pro per ti es Cor po ra ti on na su mu god sa sit yo pa ra bu wa gin ang ba ri ka da ng mga re si den te . Bu mi lang ng 500 ang pi nag sa ‐ nib na pwer sa ng mga pu lis at ma ton. Apek ta do ng pla nong de mo li syon ang ma hi git 500 ka ba ha yan sa 72-ek tar yang lu pan g ki na kam kam ng kum pan ya. Ti na ta yang 2,000 re si den te ang bik ti ma ng p ang-aa gaw ng lu pa. Ma ra has na gi ni ba ng mga pwer sa ng es ta do at ma ton ang ba ‐ hay na ma la pit sa ba ri ka da at sa pi ‐ li tang pi na sok ang mga la gu san ng bar yo. Sa ha rap ng pag ta tang gol ng mga re si den te, nag pa pu tok ng ba ril ang mga pu lis na na ka su gat sa pi ‐ tong re si den te sa ka ni lang mga dib ‐ dib at hi ta. Ti na kot din ni la ang da ‐ la wang ma ma ma ha yag na nag ba ba ‐ li ta ng ka ra ha san. Sa su mu nod na araw, mu ling pi ‐ na sok ng mga ma ton ang sit yo at pi ‐ nag ba ba ba sag ang mga bin ta na ng mga ba hay. Pam bo bom ba. Hin di ba ba ba sa 22 bom ba ang ini hu log ng AFP mu la sa ere sa mga ko mu ni dad sa Ab ra mu la Peb re ro 25 hang gang Peb re ro 27. Si nun dan ito ng pa nga ngan yon at pang-iistra ping ng mga sun da lo na tu ma ma ma la pit sa mga pa la is da ‐ an, pas tu han at ta ni man ng mga re ‐ si den te. Apek ta do ni to ang hang ga ‐ nan ng Ba ra ngay Bazar, Sal la pa dan at Ba ra ngay Bul bu la la, Licuan-Baa. Sa Bu kid non, mu ling kinan yon ng mga tro pa ng 10th ID ang Va ‐ lencia City noong Mar so 10, alas-10 ng uma ga hang gang alas-2 ng ha ‐ pon. Hin di ba ba ba sa 18 be ses nag ‐ pa ka wa la ng bom ba ang mga pwer sa ng AFP ga mit ang mga 105 ho witzer na na kap wes to sa Sit yo Bu la kaw, Ba ra ngay Concepcion sa na tu rang syu dad. Pa ma ma ril. Wa lang pa tu mang ‐ gang na ma ril ang 2nd IB sa Sit yo Ca yang, Ba ra ngay Liong, Ca tai ngan, Mas ba te noong Mar so 11 at pi na la ‐ la bas na isang "eng kwentro" sa Ba ‐ gong Huk bong Ba yan (BHB) ang nang ya ri. Si nin dak at pi ni lit pa ng mi li tar ang mga upi syal ng ba ra ngay na pu mir ma ng ser ti pi ka syon na nag pa pa to to ong may na ga nap na la ba nan sa lu gar. Ili gal na de ten syon at de por ‐ ta syon. Ar bit rar yong ipi ni it at sa pi ‐ li tang pi na ba lik sa The Net her lands ang Pi li pi nong ak ti bis ta na si Ma ri ‐ kit Sa tu ray nang bu mi si ta si ya sa Pi li pi nas noong Mar so 7 pa ra du ‐ ma lo sa kaa ra wan ng kan yang lo la. Tat long ga bi si yang ipi ni it ng Bu ‐ reau of Im mig ra ti on (BI) sa Ni noy Aqui no In ter na tio nal Air port ba go sa pi li tang pi na ba lik sa pi nang ga li ‐ ngang ban sa. Anang BI, na sa “blacklist or der” si Sa tu ray da hil sa pag la hok sa mga “an ti-gub yer nong mga ak ti bi dad.” Pang gi gi pit. Wa lang-ti gil na in ti mi da syon at ha ras ment ang gi ‐ na ga wa ng mga pwer sa ng es ta do sa pa mil ya ng mga Pu lang man di ‐ rig ma ng BHB na na mar tir sa Bi lar, Bo hol noong Peb re ro 23. Pau lit-u lit na pi nun ta han ng pu lis ang pa mil ya ng na mar tir na si Per li to His to ria noong na ka ra ang mga ling go pa ra pi li tin si lang iat ras ang pla nong ipa-aw top si ya ang la bi ng bik ti ma. Si nu hu lan ng pu lis ang pa mil ya ni His to ria at pi nag ban ta an nang hin ‐ di ni to ti nang gap ang pe ra. Pag la bag sa ka ra pa tan ng mang ga ga wa. Mu ling gi ni gi pit ang li der ng Technol Eight Phi lip pi nes Wor kers Uni on (TEP WU)-O LA LIA- KMU na si Ma rio Fer nan dez noong Mar so 9. Pi na ni ni wa la ang ang ga ‐ yong pang gi gi pit ay kaug nay ng na ‐ la la pit na pa ki ki pag ne go sa syon ni la pa ra sa pa ni ba gong col lective bar ‐ gai ning ag ree ment (CBA). Ga ni to rin ang na ra na san ni ya noong 2022. Sa man ta la, bi na le wa la ng kum ‐ pan yang Profood In ter na tio nal Cor po ra ti on ang mang ga ga wa ni ‐ tong si Isid ro Ro sell, 62, nang maak si den te sa Man daue Plant sa Ba ra ngay Ma gui kay, Man daue City, Ce bu. La bing wa long taon nang nag tat ra ba ho si Ro sell sa kam pan ‐ ya. Naak si den te si ya noon pang Peb re ro 20 nang na hu log sa trak na kan yang ki na kar ga han ng cocos ‐ hells na hi na ha kot mu la sa pab ri ka. Nag du lot ito ng blo od clot sa kan ‐ yang utak. Tu ma tang gi ang kum ‐ pan ya na big yan si ya ng tu long.Pi to, na su ga tan sa ma ra has na de mo li syon sa An ge les Citywan kum pa ra sa sa hod ng mang ga ‐ ga wa sa ser bi syo at in dustri ya, na pa wang hin di na ka sa sa pat pa ra sa pa nga ngai la ngan ng ka ni lang mga pa mil ya.) Mas ma da las, hin di pi na ‐ sa sa hod ang ka ba bai han (at mga ba ta) da hil iti nu tu ring na “eksten ‐ syon ng ga wa ing ba hay” ang gi na ‐ gam pa nan ni la sa pro duk syon. Pa ra ma bu hay ni la ang ka ni lang mga pa mil ya, ma ra ming ka ba bai han ang inii wan ang ka ni lang mga anak, lu ma la bas ng ban sa pa ra ma ma su ‐ kan bi lang mga ka tu long, ya ya at iba pang tra ba hong nag sa sad lak sa ka ni la sa ma tin ding pag sa sa man ta ‐ la, pang-aa pi, ka ra ha san, at sa di ii lang pag ka ka ta on, ka ni lang ka ma ‐ ta yan. Noong 2022, 1.10 mil yong ka ba bai han (60.2%) ang na ngi bang- ba yan, kum pa ra sa 726,000 ka la la ‐ ki han (39.8%). Sa ka bi la ni to, mas ma ba ba ang taunang abe reyds na nai re re mit ng ka ba bai hang mig ran ‐ teng mang ga ga wa ( ₱61,000) kum ‐ pa ra sa ka la la ki han ( ₱126,000). Sa ka na yu nan, ini in da ng ka ba ‐ bai hang mag sa sa ka ang la ga nap na ka wa lan ng lu pa. Na pa ka li it na bi ‐ lang (6.3%) ang may so lo o ka ha ting pag-aa ri ng lu pa. Pa san ni la ang prob le ma sa ma ta as na pre syo ng farm in puts , ma ba bang pre syo ng bi li han ng ani at pag ka lu gi sa pa na ‐ hon ng sa ku na. Ma la king ma yor ya ay baon sa pag ka kau tang sa mga usu re ro at insti tu syong microfi ‐ nance , hin di la mang pa ra sa pro ‐ duk syon, kun di patia sa araw-a raw na pa nga ngai la ngan ng ka ni lang pa mil ya. Araw ng Ka ba bai han la ban sa char ter cha nge NAGMARTSA NOONG ARAW ng Ka ba bai han, Mar so 8, an g mga gru po ng ka ba bai han sa pa ngu ngu na ng Gab rie la, at ib a’t ibang de mok ra ti kong or ‐ ga ni sa syon, pa ra ipa ha yag ang kanilang pag tu tol sa char ter cha nge (chacha ) ng re hi meng Marcos, at ang pa na wa gan pa ra s a ka ra pa tan, ka ‐ bu ha yan at ka sa rin lan. Nag martsa si la mu la sa Es paña Ave nue pa tu ngo sa na sa Men dio la ngu nit hi na rang ng mga pu li s sa kal yeng Mo ray ta pa la ‐ mang. Nag sa ga wa si la ng prog ra ma sa ha rap ng Far Eas tern Univer sity. Sa prog ra ma, ipin ri sin ta ng Gab rie la ang isa ng ob ra na ku ma ka ta wan sa “re ga lo” ng re hi meng Marcos sa ka ba bai han na may ta tak na chacha . Sa loob ng ka hon ay mga ahas na nag si sim bo lo ng 1 00% pag-aa ri ng da yu han, dag dag na mga ba se mi li tar ng US sa ban sa, at pag pa pa la wig ng pa nu nung ‐ ku lan ng mga upi syal ng es ta do. Ang ka hon ay n akabalot sa ban di la ng US. Ini lun sad ang ka tu lad na mga pag ki los sa mga syu dad ng Ba guio, Ca ‐ lam ba, Na ga, Ce bu, Iloi lo, Baco lod at Davao.
ANG BAYAN Marso 21, 2024 7Pagpasa ng RBH7 sa Kongreso, tinutulan. Nagpro testa sa harap ng Kongreso ang mga demokratikong organisasyon sa isang People's Rally noong Marso 20 para tutulan ang pagratsada ng RBH7, ang panukalang nagtutulak para sa charter change (chacha). Matapos lamang ng ilang oras sa araw na iyon, ipinasa ng Kongreso ang panukala sa botong 288 na sang-ayon, walong tutol at dalawang abstain . Kabilang sa walong tumutol ang mga kongresista ng blokeng Makabayan. Kasabay ng protesta sa Kongreso, nagprotesta rin ang mga estudyante sa Katipunan Avenue, sa harap ng Ateneo de Manila University. Epek to ng El Niño, tu gu nan. Nag pi ket ang Ami han, pam ban sang pe ‐ de ra syon ng ka ba bai hang mag bu bu kid, sa upi si na ng De partment of Ag ricul tu re sa Quezon City noong Mar so 7 pa ra ka lam pa gin ang re hi ‐ meng Marcos sa ka wa lang ak syon ni to sa epek to ng El Niño sa ma sa ng mag sa sa ka. Giit ni la kay Marcos at mga ahen sya ng estado na bi g yan si la ng kag yat na alib yo at tu long, la lu na ang mga na si ra an ng t a nim da hil sa tag tu yot. De mo li syon sa Navo tas City, ti nu tu lan. Nag ra li ang mga ma ngi ‐ ngis dang ka sa pi ng Pam ban sang La kas ng Ki lu sang Ma ma ma la ka ya ng Pi li pi nas (Pa ma la ka ya) sa bay ba yin sa N avo tas City noong Mar so 15 pa ra tu tu lan ang utos ng lo kal na gub yer no na bak la sin ang mga ta hu ngan at bak lad pa ra big yang daan ang Navo tas Bay Recla ma ti on Project. Ang 650-ek tar yang rek la ma syon ay iti nu tu lak ng lo kal na gub yer no at ka so syo ni tong Ar gon bay Construc ti on Com pany, sub ‐ sid yar yo ng San Mi gu el Cor po ra ti on na pag-a a ri ni Ra mon Ang. Sa ka bi la ng pag tu tol, isi na ga wa ng mga tau han ng kum pan ya at ng Coast Guard ang de mo li syon noong Mar so 18. Araw kontra ma la la king dam, gi nu ni ta. Nagpro tes ta ang mga gru po ng pam ban sang mi nor ya at ta ga pag tang gol ng ka li ka san sa upi si na ng De partment of Envi ron ment and Na tu ral Re so urces (DENR) sa Vi sa ‐ yas Ave nue, Quezon City noong Mar so 14 pa ra tu tu lan ang pag ta ta yo ng ma la la king dam sa ban sa at igi it na big yang-pro tek syon ang mga ilog. Isi na ga wa ang pro tes ta ka sa bay ng pag gu ni ta sa buong mun do ng In ter na tio nal Day of Acti on for Rivers and Aga inst Lar ge Da ms. Marcos sa Ger many, si na lu bong ng pro tes ta. Si na lu bong ng pro tes ‐ ta ng mga mig ran teng Pi li pi no ang pag bi si ta ni Fer di nand Marcos Jr sa Ber lin, Ger many noong Mar so 13. Pi na ngu na han ng AL PAS Pi li pi ‐ nas at Gab rie la-Ger many ang na tu rang pro tes t a at di na lu han ng mga kai bi gang Ger man na mga or ga ni sa syon. Ani la , ang pag bi si ta ni Marcos sa Ger many at iba pang mga ban sa sa Eu ro pe mu la Mar so 11- 15 ay da pat ga wing oka syon ng la hat ng mga mig ran teng Pi li pi no at mga ta ga pag tang gol ng ka ra pa tang-tao na kun de na hin ang bru tal na re hi meng nag ha ha sik ng ma sa sa hol na pag la bag sa ka ra pa tang-tao at in ter na tio nal hu ma ni ta ri an law (IHL). LGBTQIA+ sa EA RIST, na nin di gan la ban sa diskri mi na s yon. Nagpro tes ta ang mga LGBTQIA+ sa pa ngu ngu na ng Ba hag ha ri-EA ‐ RIST sa kam pus ni to sa San ta Me sa, Ma ni la noong Mar so 15 sa ha rap ng pag ba ba wal sa mga transwo man na es tud yan te na ma ka pag-en rol hang ga’t hin di nag pa pa gu pit ng bu hok. Ka su nod ng pro tes ta, pan sa ‐ man ta lang isinuspinde ng paaralan ang patakaran.Pi to, na su ga tan sa ma ra has na de mo li syon sa An ge les CityPa ni ba gong ser ye ng tang ga lan sa Nexpe ria. Ki nun de na ng Nexpe ria Wor kers Phi lip pi nes Inc. Wor kers Uni ‐ on (NWPI WU)-NAFLU-KMU ang pa ‐ ni ba gong ser ye ng tang ga lan na ipa tu ‐ tu pad ng Nexpe ria Phi lip pi nes mu la Ab ril hang gang Set yembre. Ipi na ba tid ng kum pan ya sa un yon noong Mar so 4 na mag ka ka ro on ng ha los da la wang ling gong shut down sa isang er ya ni to at mag ta tang gal ng 53 mang ga ga wa. Ban ta ng kum pan ya, una pa la mang ito sa ser ye ng po sib leng tang ga lan nga ‐ yong taon. Ang ma la wa kang tang ga ‐ lang ipa tu tu pad ng Nexpe ria ay pag la ‐ bag sa mga na ka sa ad na kun di syon sa CBA ni to sa un yon. Ka sa lu ku yang na ‐ sa ne go sa syon pa ra sa CBA 2024-2026 ang un yon. Be ne pi syo ng mga dya ni tor ng PUP, igi ni it. Nag pi ket ang mga dya ni tor at ka sa pi ng Sa ma han ng Ja ni to ri al (SJ), mga ka sa pi ng Anak ba yan at mga es ‐ tud yan te sa Polytechnic Univer sity of the Phi lip pi nes (PUP) sa San ta Me sa, Ma ni la noong Mar so 13 pa ra igi it ang naan ta lang mga be ne pi syo ng mga dya ni tor mu la sa Starcom Man po wer Agency. Isi na bay ang pro tes ta sa pa ki ‐ ki pag da ya lo go ng mga mang ga ga wa sa ki na ta wan ng ahen sya. Noong na ‐ ka ra ang taon pa unang igi ni it ng mga dya ni tor ang ka ni lang hi na ing sa ad ‐ mi nistra syon ng PUP at ng ahen sya pa ra sa ka ni lang in sen ti bo, 13th month pay, ret roactive pay , at ka wa lan ng transpa rency sa pag pa pa sa hod sa ka ‐ ni la. Pam ban sang Araw ng Paga la la sa mga Mig ran te. Nagpro tes ta ang mga ka sa pi ng Mig ran te sa De partment of Mig rant Wor kers (DMW) noong Mar so 17 bi lang ba ha gi ng ka ni lang pag gu ni ta sa Pam ban sang Araw ng Pag-a la la sa mga Mig ran te. Sa man ta la, nag pi ket ang mga over se as Fi li pi no wor kers mu la Sau di Ara bia pa ra igi it ang ka ni ‐ lang pi nag hi ra pang sa hod at be ne pi syo na hin di pa na ta tang gap mu la nang si ‐ san te hin si la noong 2016 sa na tu rang ban sa. Sa ta la ng DMW, umaa bot sa 9,000 ang bi lang ng na tu rang mga mang ga ga wa.
Marso 21, 2024 ANG BAYAN 8Uma bot na sa ₱78.45 mil yon ang ka buuang ha la ga ng pin sa la s a sek tor ng ag ri kul tu ra du lot ng tag tu yot sa Neg ros Occi den tal at bahagi ng Wes tern Vi sa yas, re hi yong pi na ka si na sa la n ta nga yon ng El Niño. La bing-i sa (tat long syu dad at wa long ba yan) sa ka buuang 3 2 mu ni si pa li dad ni to ang pi ‐ na kaa pek ta do ng tag tu yot. Li bu-li bong pa mi l ya ang du ma ra nas nga yon ng ka gu tu man at ka sa la tan ng maii nom na tu big. Sa ha rap ng ka pa ba ya an ng lo kal na gub yer no at ng re hi meng US- Marcos, ka kam bal ang wa lang ti gil na mi li ta ri sa syon, wa lang ibang ma su su ‐ li ngan ang ma sang mag sa sa ka kun di mag sa ma-sa ma pa ra ko lek ti bong ha ‐ ra pin ang sa lan ta ng tag tu yot. Pa ni ni ngil sa gub yer no Koor di na do at an tas-an tas ang pla no ng mga sa ma hang mag sa sa ka sa pag ta ta gu yod ng kam pan yang ma sa sa Neg ros Occi den tal pa ra ha ‐ ra pin ang El Niño. Si ni mu lan na ni la ang mga kon sul ta syon, pag pu pu long at kam pan yang pag-aa ral sa an tas ba ra ngay, at tar get ni lang pa sak la ‐ win hang gang an tas ba yan at distri ‐ to. Ini ha han da ni la ang isang pe ti ‐ syon na nag la la man ng ka ni lang pa ‐ na wa gan sa gub yer no pa ra sa sa pat na ayu da, pag ka in at sub sid yo sa ka ni lang pro duk syon. Ki na ha ha rap nga yon ng ma sang mag sa sa ka sa pru bin sya ang pag ka ‐ si ra ng ka ni lang mga pa na nim. Tanging 41,140 ek tar ya la mang sa 94,297 ek tar yang target ng irigasyon ang may patubig, na nga ‐ yon ay apek ta do rin ng tag tu yot. Kwen to ng isang mag sa sa ka, "hin di na ka mi na ka pag sa ga wa ng 3rd crop ping ng pa lay da hil na kaa sa lang ka mi sa ulan pa ra sa pa tu big." Du lot ni to, ang iba ay nag ba ba lak na la mang mag ta nim ng mais pa ra uma ga pay sa ka ni lang pag ka in. Ga ‐ yun man, hin di pa rin si la ma ka pag si ‐ mu la hang ga't wa lang pa tak ng ulan pa ra sa pa tu big. Ang iba na man, nag ‐ ta nim ng gu lay at nga yon ay nag tit ya ‐ gang mag-i gib ng tu big sa ma la la yong ba lon pa ra ipan di lig. "Nau bu san na ng pi nag ku ku nan, ka hit ma li li it na ilog wa la nang tu big," kwen to ng isa pa. Sa buong bansa, 67% lamang ng target ng gubyerno na paunlarin na mga irigasyon ang naipatupad nito sa nagdaang taon. Maraming kanal ang hindi na napakikinabangan, ini ‐ iba ang gamit at nasira na nang tuluyan. Lubhang bawas din ang patubig para sa irigasyon galing sa mga dam dahil inilalaan ito sa in ‐ dustriya at serbisyong pangkur yente. Ma ging ang mga ala gang ha yop ni la ay apek ta do na rin. Wa la nang ma pag pas tu han ng ka la baw, ba ka, kam bing, at ibang ala gang ha yop da hil tu yo na ang mga da mo at wa la na itong ma ka in. May mga ha yop nang na ma tay da hil sa ma tin ding init. Hin di la mang ka bu ha yan, bag ‐ kus ma ging ang ka lu su gan ng mga re si den te ay apek ta do ng El Niño. Ang sob rang init na na ra na san ay nag re sul ta na ng epi dem ya ka ga ya ng ubo, lag nat, si pon at iba pang mga sa kit. Nai ta la na rin sa ilang er ya ang mga ka so ng stro ke , pag ‐ ta as ng blo od pres su re , at ma da ling pag ka ha po. Sa ha rap ni to, la bis si lang nain ‐ sul to sa ka ka ram pot na ₱2,500 na ayu dang ipa ma ma ha gi ng lo kal na gub yer no sa mag sa sa kang may tat ‐ long ek tar yang pa la yan. Ani la, hu ‐ ling-hu li at pa wang pa la bas la mang din ang ₱15 mil yong pon do pa ra ipam bi li ng mga pump at ka ga mi tan pa ra sa pa tu big. Pa ni nin di gan ni la, kung hin di si la bi big yan ng ma ka bu lu hang tu ‐ long, han da si lang ku mi los nang sa ‐ ma-sa ma pa ra sa da ya lo go at kompron ta syon sa lo kal na mga ahen sya. Dag yaw-a la yon Pa ra uma ga pay sa pro duk syon, bi nu hay ng mga mag sa sa ka ang dag yaw-a la yon , ang tra di syu nal na por ma ng pag tu tu lu ngan sa pag sa ‐ sa ka sa re hi yon. Sa ti mog na ba ha gi ng Neg ros Occi den tal, iti nak dang ko mu nal na ta ni man ang isang er ya sa lu pang bung ka lan na nai pag ta gum pay sa isang kam pan ya. Na pag ka sun du an ni la na mais ang ita ta nim sa lu pa. "Pau nang as pe to ito sa koo pe ra ‐ syon...si nu su nod na min ang ba lang ‐ kas ng "work points," pag ba ba ha gi ng mag sa sa kang ka la hok. Tu wing ga bi, na pag ka sun du an ni la na ang gru po ng ka ba bai han ang mag di di lig sa mai san. Nag bu nga rin ang pa ki ki pag kai ‐ sa at ga wa ing al yan sa ni la sa pang ‐ git nang pwer sa sa ko mu ni dad. Ani la, ma la king tu long ang mga ho se na ka ni lang na ku hang su por ta. Ito ang gi na ga mit ni la sa pag di di lig la lu na at ma la yo ang pi nag ku ku nan ng tu big. "Mas na pa pa un lad ang aming tu lu ngan la long la lo na sa pa na hon ng El Niño...la lo na at pa pa ta pos na rin ang tra ba ho sa mga kam po (tu ‐ bu han)," ayon pa sa isang mag sa ‐ sa ka. Ma ka ka tu long din ito, ani ya, sa ma pag ku ku nan ng pag ka in nga ‐ yong tag tu yot. Sa ga ni tong pa na ‐ hon, na pa tu na yan pa ng isang mag ‐ sa sa ka na, "wa lang ibang maa sa han kun di ang aming pag tu tu lu ngan."Ka pit-bi sig ang ma sa sa ha rap ng El Niño
ANG BAYAN Marso 21, 2024 9Sundan sa pahina 10Ka pit-bi sig ang ma sa sa ha rap ng El Niño Inia nun syo ni tong Mar so ng tat long ma la la kin g bur ge sya-kumpra dor ang ka ni lang “pag sa sa nib” pa ra sa ope ra syon ng Ilijan LNG ter mi nal, ang kau na-u na hang “in teg ra ted LNG im port faci li ty” na iti na yo ng At lan tic Gulf & Pacific Com pany (AG&P) sa bay bay ng Ba ra ngay Il ijan, Ba ta ngas City. Nag ‐ sa ma-sa ma ang Me ralco Po wer Gen, Aboi tiz Po we r at San Mi gu el Glo bal Po ‐ wer (SMGP) pa ra bil hin ang na tu rang pa si li da d sa ha la gang $3.3 bil yon (₱184 bil yon). Sak law ng Ilijan LNG ter mi nal ang si yam na ek tar yang ka lu pa an at hang gang 700 met ro ka tu bi gan mu ‐ la sa bay bay pa ra sa “lu mu lu tang na mga im ba kan” ng LNG ( liquified na ‐ tu ral gas ). Li ban sa dau ngan at im ‐ ba kan, mag si sil bi rin itong pa si li dad pa ra sa “re ga sifica ti on” (pro se so ng pagtranspor ma ng LNG mu la sa an ‐ yong li ki do tu ngo sa ori hi nal ni tong an yong gas). Mag su sup lay ang na ‐ tu rang pa si li dad ng na tu ral gas sa iti na ta yong dam bu ha lang plan tang pang-e ner hi ya na pag ma may-a ri ng San Mi gu el Cor po ra ti on (SMC). Ka bi lang ang pa si li dad at plan ‐ tang ito sa 12 “ter mi nal” at 35 ba ‐ gong plan tang pang-e ner hi ya na pla nong ita yo pa ra su ma lo ng im ‐ por ted na LNG at die sel . Pi to sa mga ter mi nal at wa lo sa ba gong mga plan ta ay na ka tak dang ita yo sa bay bay ng Ba ta ngas, sa ha rap ng Ver de Is land Pas sa ge (VIP). Ang iba pa ay pla nong ita yo sa Ley te, Navo ‐ tas City at Zam boa nga. Isa sa mga plan tag LNG, na bi na lak ita yo sa bay bay ng Tañon Stra it sa San Car ‐ los, Neg ros Occi den tal, ay pan sa ‐ man ta lang na pa at ras ng mga pro ‐ tes ta ng mga re si den te, taong-sim ‐ba han at mga gru pong ma ka-ka li ka ‐ san. Ma ra mi sa mga pro yek tong LNG ay iti nu tu lak ng SMC, ka tu ‐ wang ang mul ti na syu nal na mga insti tu syon at bang kong Ja pa ne se, Ame ri ka no at Bri tish. Sa ka sa lu ku yan, anim na plan ‐ tang LNG ang may ope ra syon sa ban sa, at li ma ni to ay na sa bay bay ng Ba ta ngas. Tam ba kan ng sarplas na LNG ng US Ibi nu kas ng Pi li pi nas ang pag- im port ng LNG mu la 2021 sa ha rap ng iniuu lat na na la la pit na pag ka sa ‐ id ng re ser bang na tu ral gas sa Ma ‐ lam pa ya gas fields sa 2027. Gi na mit ito ng US pa ra itu lak ang ban sa na mag-import ng LNG. Ang US ang na ngu ngu nang prod yu ser ng LNG sa buong mun do mu la pa 2011. Ni lag pa san ni to ang Rus sia, Austra lia at Qa tar at na ging nu me ro unong ek spor ter sa unang pag ka ka ta on noong Di syembre 2023. Bu nga ito pa ngu na hin ng pag- a gaw ng US ng ben ta han ng LNG sa Wes tern Eu ro pe (Ger many, France, UK, at iba pa) na da ti ay du ma da loy sa mga tu bo mu la sa Rus sia. Li ban sa ipi na taw ng US ang sang syon kontra sa pag bi li ng LNG sa Rus sia mu la su mik lab ang ge ra sa Uk rai ne, pi na sa bog pa ni to ang Nordstre am pi pe li ne upang hin di ma ka pag pus lit ng LNG. Ka bi-ka bi la ang ki nai la ‐ ngang ita yong mga LNG ter mi nal upang iim bak ang LNG mu la sa US na di na da la sa Wes tern Eu ro pe sa ‐ kay ng ma la la king bar ko. Di rek tang re sul ta ng ge rang proxy ng US sa Uk rai ne ang pag si rit ng pre syo ng LNG tu ngong $40 ka ‐ da isang mil yong Bri tish ther mal unit (mmBtu) noong 2022. Ga yun ‐ pa man, dahil sa sob rang pro duk ‐ syon ng US ng LNG, na hi la pa ba ba ang pre syo sa pan da ig di gang pa mi ‐ li han tu ngong $9.80 ka da mmBtu noong 2023. Nag ku ku ma hog nga yon ang US na mag bu kas ng ba gong mga mer ‐ ka do at mo no po li sa hin ang da ting mga mer ka do sa Asia pa ra ma ging tam ba kan ng sarplas na LNG at pa ‐ na ti li hing ma ta as ang de mand at pre syo ni to. Pi na ka-in te ra sa dong mag-import ng LNG ang mga kum ‐ pan yang Ame ri ka no tu lad ng Exxon Mo bil, Nova tek at Chevron. Bu ma ba man ang pre syo ng LNG sa pan da ig di gang mer ka do, pan sa man ta la la mang ito at hin di na nga nga hu lu gan na iba ba ba ni to ang si ngil ng kur yen te sa Pi li pi nas. Noong 2023, mas ma ta as nang $1- $3/mmBtu ang im por ted na LNG kum pa ra sa lo kal na na tu ral gas . Alin su nod sa ta ya ng Insti tu te for Energy Eco no mics and Fi nancial Analysis, na sa ₱9 ka da ki lo watt hour (kwh) hang gang ₱16/kwh ang pre syo ng na li lik hang ener hi ya mu la sa im por ted na LNG. Mas ma ta as ito sa abe reyds na ₱7.38/kwh na pre syo ng ener hi ya mu la sa ka pa re ‐ hong im por ted na kar bon at die sel noong 2023, at ₱4.4/kwh ga mit ang lo kal na so lar po wer . Sa ka bi la ng ti yak na mas ma ta ‐ as na si ngil, gi na wa pang re ki si to Imported na LNG, mga pasilidad at planta nito, de lub yo sa kapaligiran at ma ma ma yan
Marso 21, 2024 ANG BAYAN 10Mula sa pahina 9pag ka ha po. Sa ha rap ni to, la bis si lang nain ‐ sul to sa ka ka ram pot na ₱2,500 na ayu dang ipa ma ma ha gi ng lo kal na gub yer no sa mag sa sa kang may tat ‐ long ek tar yang pa la yan. Ani la, hu ‐ ling-hu li at pa wang pa la bas la mang din ang ₱15 mil yong pon do pa ra ipam bi li ng mga pump at ka ga mi tan pa ra sa pa tu big. Pa ni nin di gan ni la, kung hin di si la bi big yan ng ma ka bu lu hang tu ‐ long, han da si lang ku mi los nang sa ‐ ma-sa ma pa ra sa da ya lo go at kompron ta syon sa lo kal na mga ahen sya. Dag yaw-a la yon Pa ra uma ga pay sa pro duk syon, bi nu hay ng mga mag sa sa ka ang dag yaw-a la yon , ang tra di syu nal na por ma ng pag tu tu lu ngan sa pag sa ‐ sa ka sa re hi yon. Sa ti mog na ba ha gi ng Neg ros Occi den tal, iti nak dang ko mu nal na ta ni man ang isang er ya sa lu pang bung ka lan na nai pag ta gum pay sa isang kam pan ya. Na pag ka sun du an ni la na mais ang ita ta nim sa lu pa. "Pau nang as pe to ito sa koo pe ra ‐ syon...si nu su nod na min ang ba lang ‐ kas ng "work points," pag ba ba ha gi ng mag sa sa kang ka la hok. Tu wing ga bi, na pag ka sun du an ni la na ang gru po ng ka ba bai han ang mag di di lig sa mai san. Nag bu nga rin ang pa ki ki pag kai ‐ sa at ga wa ing al yan sa ni la sa pang ‐ git nang pwer sa sa ko mu ni dad. Ani la, ma la king tu long ang mga ho se na ka ni lang na ku hang su por ta. Ito ang gi na ga mit ni la sa pag di di lig la lu na at ma la yo ang pi nag ku ku nan ng tu big. "Mas na pa pa un lad ang aming tu lu ngan la long la lo na sa pa na hon ng El Niño...la lo na at pa pa ta pos na rin ang tra ba ho sa mga kam po (tu ‐ bu han)," ayon pa sa isang mag sa ‐ sa ka. Ma ka ka tu long din ito, ani ya, sa ma pag ku ku nan ng pag ka in nga ‐ yong tag tu yot. Sa ga ni tong pa na ‐ hon, na pa tu na yan pa ng isang mag ‐ sa sa ka na, "wa lang ibang maa sa han kun di ang aming pag tu tu lu ngan." ng De partment of Energy ang pag ku ha ng la hat ng distrib yu tor ng kur ‐ yen te mu la sa mga plan tang nag pop ro se so ng i m por ted na LNG. Alin su ‐ nod sa “e nergy map” ng re hi meng Marcos, ita ta a s ng Pi li pi nas ang pag ‐ ga mit ng im por ted na LNG at mga ener hi yang “re ne wab le” mu la 29% (kung saan 13% ay LNG) tu ngong 35% pag sa pit ng 2 030 at 50% sa 2050. Ban ta sa VIP at ka bu ha yan ng mga ma ngi ngis da Ini la la ko ang LNG bi lang “tran si ti on fuel” d a hil mas ma li nis diu ma no ito kum pa ra sa kar bon at die sel . Ga yun pa man, lu mi lik ha pa rin ito ng mga gre en hou se gas (GHG) tu lad ng met ha ne , car bon mo noxi de at car bon dioxi de . Ka tu na yan, lu mi li taw sa mga pag-aa ral na m as na ka sa sa ma sa ka li ka san ang na li lik ha ni tong met ha ne , da hil 80-100 be ses itong mas ma ta gal na nag ku ku long ng init sa at mos pe ra kum pa ra sa car bon dioxi de . Si ni mu lan sa ka sag sa gan ng pan dem ya (2021) at na ta pos noong 2023 ang konstruk syon ng Ilijan LNG ter mi nal. It i na yo ito ng AG&P, isang kum pan yang na ka ba se sa Uni ted Arab Emi ra tes , ka tu wang ang Osa ka Gas at Ja pan Bank for In ter na tio nal Coo pe ra ti on. Noong Peb re ro, bi ni li ng Amerikanong kumpanyang Ne bu la Energy ang di bi syon ng AG&P na na ka tu on sa LNG. Ka tam bal ng Ilijan LNG ter mi nal ang Ba ta ngas Com bi ne Cycle Po wer Plant na ka sa lu ku yang iti na ta yo ng SMGP sa S ta. Ri ta, Ba ta ngas. Ba ga ‐ mat mag ka hi wa lay na pro yek to, mag ka rug tong ang da la wang pa si li dad at na ka ha rap sa pa re hong ba ha gi ng VIP. Ayon sa pag-aa ral ng ma ka-ka li ka sang gru po, b an ta ang da la wang pa si li dad, at iba pang ka tu lad ni to, sa eko s is te ma ng VIP na iti nu tu ring ng mga syen tis ta bi lang “pi na ka ma ya man na ha b i tat pan da gat” sa buong mun do. Sa konstruk syon pa la mang, apek ta do na ng se di ment at bu ha ngin ang sak law ng pa si li dad. Di nis tor bo ng konst ruk syon ang sik lo at pi na ni ni ‐ ra han ng mga is da at iba pang bu hay ma ri no hin di la mang sa kag yat na sak law ni to, kun di sa buong VIP. Nag re sul ta i to sa hi git na pag ba ba ng ka li dad ng mga co ral reefs at pag bag sak ng hu li ng mga ma ngi ngis da. Li ban sa pin sa la sa ka ra ga tan, na ha ha rap d in ang AG&P sa ka so ng ili gal na pag pa pa lit-ga mit ng mga lu pang ag r i kul tu ral sa mga ba ra ngay ng Ilijan at De La Paz. May mga ka so rin itong ili gal na pag pu tol ng mga pu no ng ni yog sa lu gar. Ka tu na yan, nag la bas ng “cea se and de sist or der” ang De partment of Ag ricul tu re la ban sa kum pan ya noong na ka ra ang taon da hil sa ka wa lan ni to ng per mit ng pag pa pa l it-ga mit ng lu pa. La hat ng ito ay ipi nag ki bit-ba li kat ng AG&P at mga bang ko ng Ja pan. Ma ta gal nang apek ta do ang daan-da ang ma ngi ng is da sa Ba ta ngas ng mga ope ra syon ng mga plan tang pang-e ner hi ya n g First Gen at SMC. Ba ‐ go pa si ni mu lang ita yo ang mga ba gong plan ta at pa si li dad, ma hi git ka la ‐ ha ti na ang ibi na was sa hu ling is da (tu li nga n at ga lung gong) mu la 2019. Hi git pa si lang nai pit nang ipag ba wal ang pa n gi ngis da sa mga bay bay ma la pit sa konstruk syon. Dag dag di to, pi na nga ngam ba han ng mga re si d en te ang po sib leng pag ta gas ng LNG sa ka ra ga tan, la lu pa’t bul n e rab le ang VIP sa ma la la kas at ma ti tin ding bag yo. Hin di pa na ka ba ba wi, at po sib leng di na ma ka ba ba ‐ wi, ang VIP mu la sa pin sa lang idi nu lot ng pag ta gas ng la ngis mu la sa bar ‐ kong inar ki la ng SMC, ang MT Princess Empress, no ong na ka ra ang taon. La long du du mi ang ha ngin at tu big sa Ba ta nga s ka sa bay ng pag tad ‐ tad ng bay bay di to ng mga plan ta ng ma ru ming e ner hi ya. La lo ring ma di ‐ dis tor bo ang bu hay ma ri no da hil ka ka pal ang pag la bas-ma sok ng mga bar kong mag ha ha tid ng im por ted na LNG. Hi git na ma wa wa lan ng ma pag ku ku nan ng ka bu ha yan at ma ging ng ti ra han ang ma ra ming ko mu ni dad sa bay bay. B u mi bi lang sa da la wang mil yong Pi li pi no ang di rek tang na kaa sa sa y a man ng ka ra ga tan ng VIP.Mga upi syal ng US, du mag sa sa ban sa nga yong Mar so SINABAYAN NG PROTESTA ang pag da ting ni Anthony Blin ken, ka li ‐ him ng De partment of Sta te ng US, sa Ma laca ñang noong Mar so 19. Na sa ban sa si Blin ken pa ra pu lu ngin si Fer di nand Marcos Jr at ang AFP sa pa pa ra ting na Ba li ka tan war ga ‐ mes at pa ra mu ling itu lak ang In do- Pacific Secu rity Stra tegy, ang estra ‐ te hi ya ng US pa ra pa na ti li hin ang he ge mon ya ni to sa Asia la ban sa ka ‐ ri bal ni tong Chi na. Ba go si Blin ken, ha los mag ka sa ‐ bay na du ma ting sa ban sa nga yong Mar so ang ma ta ta as na upi syal sa eko nom ya at mi li tar ng US. Pi na ngu na han ni Gi na Rai mon do, ka li him ng De partment of Com merce ng US, ang de le ga syon ng Pre si den ‐ ti al Tra de and Investment Mis si on na ipi na da la ng US pa ra ila ko ang In do-Pacific Eco no mic Fra me work, isang “su sing” ba ha gi ng In do- Pacific Secu rity Stra tegy. Ka sa ma sa de le ga syon ni Rai mon do ang 22 pi nu no ng ma la la king kum pan yang Ame ri ka no, kabilang ang da la wang kum pan ya sa konstruk syon (Bechtel, Black & Veatch) na ta ga pag ta yo ng mga ba seng na bal at pa si li dad mi li ‐ tar ng US sa iba’t ibang ban sa. Dumating din sa Pilipinas si Adm. John C. Aqui li no, ku man der ng US In do-Pacific Com mand, pa ra sa mga pu long ka sa ma si na Marcos, ka li him ng de pen sa na si Gil bert Teo do ro at he pe ng AFP na si Gen. Ro meo Braw ner Jr, ka sa ma ang iba pang ma ta ta as na upi syal ng AFP. Ti na ka lay ni la ang mga pag ha ‐ han da pa ra sa Ba li ka tan 2024, na ipi nag ma ma la king ma gi ging “pi na ‐ ka ma la ki” sa ka say sa yan ni to. Ilu ‐ lun sad ito sa Ba ta nes at Pa la wan mu la Ab ril 22 hang gang Ma yo 8. Isa sa mga “highlight” ni to ang "in ‐ teg ra ted air mis si le defen se exerci ‐ se," o pag pa pa li pad ng mga mi sayl sa di rek syon ng Chi na. Alin su nod ito sa Stra te gic Defen se Stra tegy at pa pel ng Pi li pi nas bi lang pam pa in sa de pen sang first-is land cha in ng US.